Bir kâğıt parçasının insan onuru üzerinde
etkisi nedir? Ya da şöyle sormalı: ayakkabı kutuları ile taşınan para mı, yoksa
kaybedilen iş sonrası uğrunda hakkıyla savaşılan para mı daha değerli? Bu
uğurda oy için dilenmeyi göze almak mı onurlu, yoksa vazgeçip kendini
dilenci konumuna sokmamak mı? İnsanların hayatına ve yaşayışına dokunan
çıkarlar bencil karar almayı gerektirir mi; aksine insanın işini kazanması
o ikramiyeden yeğ mi?
Dardenne kardeşler yine çok can alıcı bir
noktadan yakalıyor izleyiciyi. Türlü vicdan, onur, hak-hukuk muhakemesinin
içinde olanca berraklığı ve kusursuz senaryo ile çok derinden bir iş
çıkarıyorlar. Böylece Filmekimi sayesinde izleyebildiğimiz “Deux Jours, Une Nuit” her anlamda ders niteliğinde olmayı hak ediyor. Kendilerine
Cannes’da Altın Palmiye adaylığı sağlarken Marion Cotillard bu yılın en
sahici performanslarından birine imzasını atıyor.
Senaryo çok temiz ve anlaşılır aslında. Sandra
(Marion Cotillard) geçirdiği ruhsal hastalık sonrası eski işine geri dönmek
ister. İki çocuk sahibi çiftin (koca rolünde Fabrizio Rongione var) çeşitli
masrafları göz önüne alındığında zorunluluk arz eden bir istek bu. Ancak
Sandra’nın gidişinden sonra işin 17 değil, 16 kişi ile de yapılabildiğini gören
patron ve yaveri Sandra’nın dönüşünü istemez ve çalışanlar üstünde baskı kurar.
Yine de, adil biçimde yapılacak bir oylama sonucu çalışanlar ya Sandra’nın
dönüşüne “evet” diyeceklerdir ya da “hayır”ı seçip ikramiyelerini almaya devam
edeceklerdir. Film ise oylama öncesi Sandra’nın tek tek hepsinden oy istemeye
gitmesine, tüm çalışanların yüzüne bakıp bir nevi “dilenmesine” odaklanıyor.
Tipik bir Jean-Pierre Dardenne & Luc
Dardenne yaklaşımı olarak, yapımın her saniyesinde gerçekçilik had safhada ve
büyüleyici. Öte yandan, yakın plan başrol çekimleri ile Marion Cotillard’ın
yanında yürüyormuşsunuz hissini yakalamak az rastlanır cinsten. Buna bir de,
Marion Cotillard’ın hafızalara kazınacak oyunculuğu girince empati yapmak hayli
kolaylaşıyor. Çünkü konu tam çetrefil yumağı… Bir tarafta Sandra’nın
kovulmasını istememek vicdani açıdan ağır basarken öte yandan ikramiyeden olmak
hayatı zorlaştıracak mühim bir unsur. Bir yanda çalışanlar için “evet”
diyeceklerin olduğunu öğrenmek vicdanı daha da sarsarken, aynı zamanda
Sandra’nın yaşadığı onur zedelenmesi kalp kırıcı, üstelik onun hassas dengesini
intihara sürükleyebilecek kadar tehlikeli.
Tüm film boyunca ikili diyaloglardaki bu
yüksek tansiyonu vicdanınızın uğultusunu eksik etmeyerek yaşıyorsunuz.
Sandra’nın her bir çalışanı ziyaretinde başka bir davranışa tanık olup vicdan
denen o ince kabuğun kişiden kişiye nasıl değişebildiğini (belki biraz da kendi
başınıza gelse ne yapardım değerlendirmesi eşliğinde) sorguluyorsunuz. Dardenne
tarzı farklı bir son ile içsel ve işsel mevzular bir yere güzelce bağlandığında
ise Sandra’nın yüzündeki tebessüm ve ferahlıktan en hakiki mürşidin ne olduğunu
sakince hatırlıyorsunuz. Çünkü eser bunu son derece nazikçe yapıyor.
Neredeyse hiç dallanıp budaklanmayan bir
senaryonun bu kadar leziz bir filme dönüşmesinde aslan payı Dardenne
kardeşlerin olabilir, buna bir lafımız yok; lakin Marion Cotillard’ın soluk
benzinin üstüne çenesinin titrediği, gözlerinin ferinin söndüğü, vücut
hareketlerine ve yürüyüşüne dahi depresif bir hava verebildiği muhteşem performansını
yabana atmak çok ayıp olur. İçinde bulunduğumuz yılın en iyi aktris
performansına tanık olduğumuz bir gerçek.
İkilem hayatın her alanında, hatta her
günümüzde var. Verdiğimiz kararların doğruluğunu/yanlışlığını idrak havuzumuzda
vicdanımız elverdiğince tartabiliyoruz. Elbette ki, bunu her birimiz ayrı
şekillerde yapıyoruz. İşte tam olarak bunu anlatıyor film. Bazen mutlak doğru
ya da mutlak yanlış olmayabiliyor bu dünyada. Ama çeşit var, farklılık var,
herkesi etkileyen başka hikâyeler var. İyilik yapmak belki çok zor değil,
doğrunun peşinde koşmak bir yaşam biçimi dahi olabilir; peki zor anlarda
kişinin kendinden vazgeçip başkası için o iyiliği yapabilmesi bunun neresinde
kalıyor? Bunu yapmak doğru mu her zaman; kendini ve ailesini etkileyebilecek kararları
iyilik, doğruluk, haklılık, haksızlık; hangi düzlemde vermeli, verir insan?
Hassas oldukları kesin. Ama üstünde düşünmek de mutlaka dikkate değer. Tüm
bunların ışığında sıkı bir vicdan muhakemesine ve kesinlikle iyi bir film
izleyeceğinize hazır olun, yeter.
